BAŞINA BUYRUK BEYİN

BAŞINA BUYRUK BEYİN

Beynimiz Nasıl Çarpıtıyor? Nasıl Kandırıyor?

(A Mind of Its Own How Your Brain Distors And Deceives)

Cordelia Fine

2010

Sel Yayıncılık

1. Baskı - Şubat 2010

Türkçesi: Pınar Turanlı

172 sayfa

Beynimiz dışarıdan duyduklarını doğru belleyip inanmaya, provoke olmaya, suistimale ne kadar açık.

Yazar, beynimiz için 

kibirli

duygusal

ahlaksız

aldatıcı

dik kafalı

ketum

zayıf iradeli

tutucu

savunmasız

diye tanımlamalar yapmış. 

Bu tanımları destekleyen deneyleri de anlatmış. Kitabın en çarpıcı kısmı da bu deneyler zaten. Pek etik deneyler değiller ama...

Mesela bir örnek; 

Bir grup okul çocuğuna zeka seviyelerini ölçtüğü söylenen uydurma bir test verilmiş. Öğretmenlerine A, B, C adlı çocukların zeka seviyelerinde birkaç ay içinde bir parlama olacağı söylenmiş. Aslında bu çocuklar sınıf listesinden rastgele seçilmiş. Ancak öğretmenleri bu çocukların gelişme göstereceğine dair büyük beklentiye girdiğinden onlara daha çok ilgi göstermiş ve sonuç, gerçekten de bu çocukların zekalarında ölçülebilir bir gelişme olmuş.

*

Bir başka örnek;

Deneklere intihar notları okutup hangilerinin gerçek, hangilerinin uydurma not olduğunu tahmin etmeleri istenmiş. Sonra tamamen keyfi olarak bazı deneklere performanslarının iyi, diğerlerineyse kötü olduğu söylenmiş. Sonra deneklere performans değerlendirmelerinin uydurma ve keyfi olduğu söylendiği halde denekler kendi yetkinliklerine dair söylenen ilk sözün etkisinden kurtulamamış.

*

Başka bir deneyde lise öğrencilerine zor matematik problemlerini çözmeye dair eğitim verilmiş. Bir gruba açıklayıcı, bir gruba kafa karıştırıcı bir video izletilmiş. İkinci grup kendisini beceriksiz hissetmiş tabi anlamadıkları için. Araştırmacılar daha sonra onlara açıklayıcı videoyu izletip matematikteki zayıf performanslarının kendileriyle ilgisi olmadığını, gerçek yeteneklerinin böyle olmadığını söylemelerine rağmen öğrencilerin bu konudaki güven eksikliği sürmüş.

*

"Kontrol ettiğimizi düşünürken, ediliyor muyuz?" diye soruyor yazar. 

Öyle gibi gözüküyor ve bu çok ürkütücü.