MIDDLESEX

 

MIDDLESEX

Jeffrey Eugenides

2002

Çeviri: Solmaz Kamuran

Domingo Yayınları

6.Baskı - Mayıs 2017

605 sayfa

Nesilden nesile bir aile hikayesi.

Hikaye 1922’de başlıyor. Bursa’nın bir köyünde Yunan bir aile. Kurtuluş Savaşı sonrası aile köyde daha fazla yaşayamıyor. Aile dediğim de kız kardeş ve erkek kardeş. Anne baba ölmüş. Köyün nüfusu da azalmış. Barınamıyorlar artık burada.

İki kardeş ayrıca birbirine aşık. Bu aşktan çocukları oluyor. O çocuklardan birinin çocuğu hermafrodit doğuyor. Kitabın anlatıcısı da bu çocuk.

*

Desdemona Stephanides ve kendisinden bir yaş küçük erkek kardeşi Lefty.

İpekböceği kozahaneleri var. Kız kozalarla ilgileniyor, oğlan bunları Bursa’ya satmaya götürüyor. O arada batakhanelerde takılıyor.

1922’de Türkler Yunanlıları denize dökünce, ki yazarın tabiri de böyle “Yenilen Yunan ordusu denize doğru kaçıyordu.” Sf.50 İki kardeş köyleri Bithynios’u terk ediyorlar. İzmir’e (kitaptaki tabiriyle Smyrna) geliyorlar. Burada da büyük İzmir yangınına yakalanıyorlar. Çıkan karmaşada Fransızların arasına karışıp gemiye biniyorlar. Gemide birbirlerini tanımıyormuş, gemide tanışmışlar gibi davranıp evleniyorlar. Evet ensest.

Amerika’ya gidiyorlar. Desdemona’nın Amerika’daki kuzeninin evinde kalıyorlar. Kuzen bu sırrı saklayacağını söylüyor. Kuzenin kocası Zizmo biraz tekinsiz bir adam. Tekinsizliği sonra çıkacak ortaya.

Desdemona ve kuzeni kuzeni aynı anda hamile kalıyor. Zizmo kıskançlık krizi yaşıyor çocuğun kendisinden olmadığı şüphesiyle. (Bu şüpheye sebep olacak bir durum okumuyoruz kitapta.) Öfkeli Zizmo trafikte hız yapıp öldürüyor kendini.

İki kadın aynı dönemde çocuklarını doğuruyor. Desdemona bir erkek çocuk doğuruyor, adını Miltiades (Milton) koyuyorlar. Kuzeni kız çocuk doğuruyor, adı Theodora oluyor.

Desdemona ve Lefty’nin üç yıl sonra ikinci çocuğu oluyor. Kız olan bu çocuğun adını Zoe koyuyorlar.

Desdemona, zaman zaman kardeşiyle evlenmesi ve çocuk yapmasını düşünüp acı çekiyor. Her ne kadar herkes onları normal bir karı-koca sansa da Desdemona bazen bu büyük sır nedeniyle korkuyor. Bu korkudan ötürü daha fazla çocuğu olmasını istemediği için kocasıyla sevişmek istemiyor. Bu durum ilişkilerine zarar veriyor.

Lefty o sıralar bir bar işletiyor. 1929 ekonomik buhranı çıkıyor ve sıkıntı çekiyorlar. 1930’larda Lefty, Desdemona’ya çalış diyor.

Desdemona gazetede gördüğü ipek işçiliği iş ilanına başvuruyor. Burası salt bir ipek kumaş fabrikası değil aynı zamanda Müslüman bir tarikatın -İslam Ulusu- yeri. Tarikat lideri dolandırıcılıkla suçlanınca lider değişiyor ve artık kumaş değil emlak işine yöneliyorlar. Desdemona’nın da buradaki işi bitiyor. O güne kadar hiç görmediği, görmesinin yasak olduğu tarikat lideri hocayı da sonunda görüyor. Zizmo’ymuş. Evet, kuzeninin kocası. Aslında ölmemiş. Böyle bir yol seçmiş kendine. Bir daha da Zizmo’yu görmüyor. Ancak gazetelerde rivayetleri çıkıyor o kadar. (Tarikatın yıllar sonra yeni lideri Malcolm X olmuş.)

Desdemona hamile kalmamanın yolu olarak tüplerini bağlatmayı öğreniyor ve bunu yaptırıyor aile doktorlarına. (Aile doktorları da İzmir’den beraber geldikleri, tüm ailesini İzmir yangınında yitirmiş, Atatürk’e de hizmeti bulunmuş bir Yunan doktor.)

*

Yıl 1944. Çocuklar büyüdü, Milton 20 yaşında. Komşu kızı Tessie’ye aşık. Evleniyorlar. İlk çocukları Chapter Eleven ve 1960’da ikinci çocukları Callie doğuyor. İşte Callie kitabın anlatıcısı. Kız çocuk olarak dünyaya geliyor, on dört yaşında hermafrodit olduğu ortaya çıkıyor ve sonra erkek oluyor.

*

Desdemona ve Lefty yaşlanıyor. Lefty önce ölüyor. Desdemona huysuzlaşıyor, oğlu ve gelini ona bakıyor.

*

1970’li yıllar. Callie’nin okul arkadaşları ergenliğe girdi. Callie’de ise hala bir değişiklik yok.  

Chapter üniversite okuyor. Sosisçi zincirleri olan babasının paradan başka bir şey düşünmediğini, işçileri sömürdüğünü söyleyip gidiyor, ailesi ile iletişimi yok denecek kadar az oluyor.

Callie, kendisinde diğer kız arkadaşlarının yaşadığı değişimleri değil ama başka tür değişimleri hissediyor. Okulda bir kızdan hoşlanıyor. “Nesne” adı vererek anlatıyor kızı, kızın  adına halel gelmemesi ve de hislerine anlam verememesi nedeniyle.

*

Callie ve ailesi bir ara Türkiye’ye gitme planı yapıyorlar köklerini görmek için ama 1974 Kıbrıs Harekatı oluyor, gitmiyorlar. Bu dönemde Amerika’nın Türkiye’ye yardım ettiğini düşünüp Amerikan hükümetine kızıyorlar.

*

Callie, Nesne’nin ağabeyi ile cinsel ilişki yaşıyor, ama ağabey sarhoş olduğu ve de ortam karanlık olduğu için bir şey göremiyorlar. Callie’nin hoşuna gitmiyor bu ilişki. Nesne ile tensel yakınlaşmalarından daha memnun oluyor.  

Bir gün trafik kazası geçiren Callie doktorların muayenesinde öğreniyor durumundaki tuhaflığı.

Bu konuda en ünlü ve başarılı seksolog tarafından inceleniyor on dört yaşındaki Callie. Hermafrodit olduğu anne babasına açıklanıyor. Doktor, kız gibi büyütüldüğü için hormon tedavisi ve estetikle kız olarak hayatına devam etmesini uygun buluyor. Ama hiç adet olamayacak, bebeği olmayacak, belki cinsel zevk de alamayacak. Callie doktorun raporunu okuyunca hayatına erkek olarak devam etme kararı alıyor. Ailesini üzmemek için onlara mektup yazıp evi terk ediyor. Batakhanelere düşüyor, kendisi gibi olanlarla tanışıyor. Bir gün polis, çalıştığı mekanı basıyor. Ailesini arıyor Callie, aradan dört ay geçmiş. Ağabeyi onu almaya geliyor ve Callie öğreniyor ki babası ölmüş.

*

Milton’un kız kardeşi Zoe, bir peder ile evli. Peder Mike. Aslında Peder Mike, Tessie’yi seviyordu, onunla evlenmek istiyordu ama Milton evlendi Tessie ile. Peder Mike da Milton’un kız kardeşi Zoe ile evlendi. Zoe kocasını hep Milton ile kıyasladığı, onun kadar zengin olamadığı için küçümsüyor. Karısı tarafından sürekli aşağılandığı bir evlilik yaşıyor Peder Mike.

Callie evi terk ettikten sonra Milton ve Tessie deli gibi üzülüyor tabii. Arıyorlar, ellerinden geleni yapıyorlar ama bir netice alamıyorlar.

Milton bir gün fidye karşılığı kızını bırakacağını söyleyen bir telefon alıyor. Kimseye söylemeden gidiyor. İstenen parayı bırakıyor ve bir bakıyor ki Peder Mike. Böyle bir şerefsizlik yapmış adam para için. Kız yok tabii bu arada ortada. Milton ve Peder Mike arasında arabayla kaçma kovalamaca yaşanıyor. Milton bu sırada kaza geçirip ölüyor.

Peder Mike yakalanıp itiraf ediyor. (Karısı boşanıyor tabii sonra ondan.)

*

Artık Cal adını kullanan Callie, ağabeyinin onu karakoldan eve getirmesiyle evine kavuşuyor. Babalarının cenaze töreniyle bitiyor roman.

Cenaze töreni günü büyükanne Desdemona artık yatalak ve bazı şeyleri hatırlayamıyor. Cal’i görünce ona anlatıyor kardeşiyle evlendiğini. Cal da bu sırrı saklıyor. En azından 1980’de Desdemona ölene kadar. Sonra da kitapta okuyoruz yaşananları.

*

Böyle kuşak hikayelerini severim. Bu aile aktarımlarını ilginç buluyorum. Bir de işin içinde Türkiye var, bildiğimiz yerler, daha da ilginç.