101 SORUDA FOTOĞRAFÇININ VE FOTOĞRAFLANAN KİŞİNİN HAKLARI (Fotoğraf ve Hukuk)

101 SORUDA FOTOĞRAFÇININ VE FOTOĞRAFLANAN KİŞİNİN HAKLARI

(Fotoğraf ve Hukuk)

M. Sıddık Çinko

2018

Seçkin Yayıncılık

1. Baskı – Nisan 2018

183 sayfa

Adliyedeki kitapçıda denk geldim bu kitaba. Hemen kapızladım ve okudum. Ne güzel bilgiler öğrendim. Tişikkirler.

*

Kitap önce fotoğrafın tanımını yapıp, klasik karışıklık olan resim ve fotoğraf ayırımını anlatıyor.

“Fotoğraf, makine ile tespit edilen görüntüdür. Makine kullanılmıyorsa fotoğraftan söz edilemez. Resim yapımında da fırça ve diğer aletler kullanılmakla birlikte makine vasfına ulaşmış bir alet kullanılmamaktadır. (…) Başka bir ifadeyle fotoğraf çekilir, resim ise çizilir.” Sf.21

Bu kadar basit. Karıştırmayalım.

*

Bu konuyla ilgili temel kanun Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu.

Bu kanunda eser; “sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserlerinden sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulü” olarak tanımlanıyor.

Mahkeme kararlarında fotoğrafın ne zaman eser sayılacağına dair şu kriterlere ulaşmış yazar:

- Fotoğrafın estetik değerinin olup olmaması,

- Fotoğrafın rutin ve sıradan olandan farklı olup olmaması,

- Fotoğrafı çekenin bireysel düşünüş biçimi ve bakış tarzını ya da sanatsal ifade gücünü yansıtır nitelikte olup olmaması,

- Çekim yapabilmek ve sonuç olarak fotoğraf elde edebilmek için olağandışı bir tertip ve çekim tekniği olup olmadığı,

- Fotoğrafın sıradan bir etki yaratıp yaratmadığı.

sf.28

Eğer çektiğiniz fotoğraf bu çerçevede  eser sayılıyorsa kanunun tanıdığı hak ve imkanlardan yararlanabiliyorsunuz.

Bu haklar mali ve manevi haklar.

*

Fotoğraf üzerindeki mali haklar:

- Fotoğrafı işleme hakkı,

- Fotoğrafı çoğaltma,

- Fotoğrafı yayma hakkı,

- Fotoğraftan maddi menfaat elde etmeye devam etme hakkı (Satış bedelinden pay verilmesi hakkı.)

Fotoğraf üzerindeki manevi haklar:

- Fotoğrafı umuma arz hakkı (Kamuoyu ile paylaşma, alenileştirme hakkı)

- Fotoğrafta isim ve tanıtıcı işaret kullanma hakkı,

- Fotoğrafın bütünlüğünün korunmasını isteme hakkı,
- Fotoğraf zilyedine ve malikine karşı hakkı. (Fotoğrafçının fotoğrafla ilişkisinin kesilmemesi hakkı, fotoğraftan zarar görmeme hakkı)

*

Fotoğraf sahibi belli değilse, fotoğrafı umuma arz eden kişi fotoğrafın sahibi sayılır.

*

Eser üzerindeki bu hakların süresi eser sahibinin yaşadığı süre + 70 yıldır. Fotoğraf sahibi öldükten sonraki bu 70 yıllık süre, fotoğraf sahibinin ölümünün gerçekleştiği yılın sonrasındaki yılın ilk gününde başlar, sürenin sona ermesi de 70.yılın son günü yani 31 Aralıktır.

Koruma süresinin başlayabilmesi için fotoğrafın alenileşmesi gerekir.

Koruma süresinin bitiminden sonra herkes, eser sahibine tanınan mali haklardan yararlanabilir.

*

Fotoğraf üzerinde her türlü tasarrufta bulunma hakkı fotoğraf sahibine aittir. Başkalarının fotoğrafı kullanması ve bundan faydalanmaları, kural olarak fotoğraf sahibinin iznine tabidir. Bunun istisnaları:

-  Fotoğrafın kamu düzeni sebebiyle izinsiz kullanılması

- Fotoğrafın genel menfaat nedeniyle izinsiz kullanılması,

- Fotoğrafın özel menfaat nedeniyle izinsiz kullanılması,

*

Fotoğrafçı haklarının ihlali halinde açılacak davalar:

- Tecavüzün Meni (Saldırının Önlenmesi)

- Tecavüzün Ref’i (Saldırının Ortadan Kaldırılması)

- Tazminat

*

Yetkili mahkeme:

- Davalının ikametgah mahkemesi,

- İhlalin gerçekleştiği yer mahkemesi,

- Taraflar arasında sözleşme varsa sözleşmenin yerine getirileceği yer mahkemesi.

- (Ref davası eser sahibinin ikametgah mahkemesinde de açılabilir.)

*

İşin bir de fotoğraflanan kişi kısmı var.

Kişinin fotoğraflanması kural olarak izne tabi.

Bunun istisnaları kanunda şöyle belirtilmiştir:

- Memleketin siyasi ve içtimai hayatında rol oynayan kimselerin resimleri (Evet kanun da fotoğraf ve resim ayırımını bilememiş, olsun.)

- Tasvir edilen kimselerin iştirak ettiği geçit resmi veya resmi tören yahut genel toplantıları gösteren resimler,

- Günlük hadiselere müteallik resimlerle radyo ve filim haberleri

Bunlar için izin şart değildir.

Ancak ister izinle çekilsin, ister izinsiz, fotoğrafın ticari amaçla kullanılması için izin zorunludur. Ticari amaçla kullanım için mutlaka ayrıca izin alınması gerekir.

*

Sokak, cadde gibi yerlerde çekilen fotoğraf karesine aniden giren kişiden izin almak gerekir mi sorusuna şu cevap veriliyor kitapta:

Kişi, fotoğrafın ana konusu ise izin gerekir.

Kişi, fotoğrafta ayrıntı ise veya rastlantı sonucu fotoğrafa girmişse izin gerekmez.

Ancak ticari amaçla kullanılacaksa mutlaka izin alınması gerekir.

*

Ne güzel bilgilendim, çok sevdim bu kitabı.

En çok da kitabın sonunda davalara konu örnek olayların anlatıldığı kısım ilgimi çekti.

Orada insanların fotoğraflarını izinsiz kullanan esnaf, belediye, bakanlık, yayınevi gibi davalılar var. Savunmaları genellikle fotoğrafın anonim olduğunu sanmaları, kullandıkları fotoğrafın eser niteliğinde sayılmayacağı, belediye hizmetini tanıtım amacıyla kullanıldığı, yıllardır o fotoğraf ile kitapların basıldığı… vb şeklinde.

Mahkemelerimiz güzel kararlar vermiş, hoşuma gitti.